Array ( [0] => stdClass Object ( [id] => 778 [parent] => 23 [order] => 0 [lang_id] => a9b36517251d907716d3d87f34d3ccd9 [title] => Leonid Meteor Yağmuru [subtitle] => 11.11.2020 [header_img] => 0 [list_img] => upload/media/meteor-yagmuru.jpg [summary] => Güneş sistemimiz gerçekten büyüleyici bir yer! Uzayda dolaşan çok sayıda kaya parçacıkları vardır. Her gün bunlardan yaklaşık 100 tonu Dünya’ya düşer ve atmosferin üst katmanlarında yanarken muhteşem bir ışık gösterisi sergiler. [content] =>

Yılın Görkemli Gökyüzü Gösterilerinden Biri: Leonid Meteor Yağmuru

Her yıl meteor yağmurları amatör astronomlar için görsel bir şölen sunuyor. Eğer ışık kirliliğinden uzak, açık bir gökyüzüne bakıyorsanız; gökyüzünde “kayan bir yıldız” görecek kadar şanslı olabilirsiniz. Peki bu kayan gök cisimlerinin ne olduğunu biliyor musunuz? Bu yazımızda kuyruklu yıldızlar, asteroitler, meteoroidler, meteorlar ve meteoritler gibi farklı isimlerle adlandırılan gök cisimlerine ve aralarındaki farklara değineceğiz.

Kuyruklu Yıldız

Yaklaşık 1 km ile 20 km arasında değişen büyüklüklerde olan ve “kirli kartopu” olarak da adlandırılan kuyruklu yıldızlar; Güneş’in etrafındaki yörüngelerde dolanan buz, kaya ve tozlardan oluşan toplardır. Gökbilimciler; kuyruklu yıldızların, Güneş sisteminin en dış alanları olan Kuiper Kuşağı* ve Oort Bulutu’nda** bulunduğuna ve Güneş sisteminin erken oluşumundan artan kalıntılar olduğuna inanırlar. Bu iki alan; metan, amonyak, nitrojen gibi donmuş gazlar, kaya ve tozla karışmış sudan oluşan buz kütlelerinden meydana gelmektedir.

Bazen bir kuyruklu yıldızın yörüngesi, başka bir büyük gök cisminin çekim etkisiyle veya başka bir cisimle doğrudan çarpışmasıyla değişebilir. Kuyruklu yıldızlar Güneş’e yaklaştıkça ısınır ve kuyruklu yıldızın yapısında bulunan buz, buharlaşarak çekirdeğin etrafında “koma” adı verilen bir bulut haline gelir.

Kuyruklu yıldızlar, yörüngelerinin 200 yıldan uzun olup olmamasına bağlı olarak uzun dönemli veya kısa dönemli olarak sınıflandırılabilir.

*Kuiper Kuşağı: Asteroit Kuşağı’na benzer şekilde Kuiper Kuşağı, Güneş sisteminin erken dönemlerinden kalan “artıkların” bulunduğu bir bölgedir.

** Oort Bulutu: Güneş sistemimizin en uzak bölgesidir. Gezegenlerin yörüngelerinden ve çoğunlukla Güneş'in etrafındaki aynı düz diskte yer alan Kuiper Kuşağı'ndan farklı olarak, Oort Bulutu’nun Güneş sisteminin geri kalanını çevreleyen dev bir küresel kabuk olduğuna inanılır.

Hem Oort Bulutu hem de Kuiper Kuşağı'nın kuyruklu yıldızların kaynağı olduğu düşünülmektedir.

Asteroit

Asteroitlerin çoğu, Asteroit Kuşağı adı verilen Mars ve Jüpiter arasındaki bölgede bulunur. Boyutları 10 metreden 1000 kilometre genişliğe kadar değişir. 960 km genişliğinde olan Ceres, şimdiye kadar tespit edilen asteroitler arasında en büyüğüdür. Asteroitlerin 4.6 milyar yıl önce oluşan Güneş sisteminden artakalan gök cisimleri olduğu düşünülmektedir. Jüpiter'in güçlü çekimi nedeniyle bir araya gelip bir gezegen oluşturamamış bu kaya ve metal parçalarından oluşan yığınlar, bir tür "Güneş hurdalığı" oluşturmuştur. Gezegen olamayan bu küçük gök cisimleri; birbirleriyle çarpışarak parçalanmış, daha küçük gök cisimlerine dönüşmüş ve bugün görülen asteroitleri oluşturmuştur.

Asteroitlerin Dünya'ya krater oluşturacak kadar büyük bir hızla düşmesi nadiren gerçekleşir. Meksika'daki Yucatan Yarımadası'na çarparak Chicxulub kraterinin oluşmasına neden olan asteroit, dinozorların neslinin tükenmesine neden olmuştur.  Bu çarpmanın oluşturduğu devasa etki; küresel tsunamiler, depremler ve volkanik patlamaları tetiklemiş; ortaya çıkan toz ve gaz, Güneş ışınlarının Dünya’ya gelmesini engellemiş ve Dünya’yı bir mini buz çağına sürüklemiştir.

Asteriot Kuşağı dışında Güneş sisteminin sonunda bulunan Kuiper Kuşağı’nda da binlerce hatta milyonlarca asteroidin olduğu bilinmektedir. Asteroitlerin Güneş etrafında dolandığı göz önünde bulundurularak; herhangi bir asteroidin, Dünya’mıza çarpacağı haberi dönem dönem manşetlerde olsa da; Dünya'yı öngörülebilir gelecekte tehdit ettiğini bildiğimiz bir gök cismi henüz bulunamamıştır.

Gök taşları evrenin oluşumu ile ilgili sırları da barındırabilir. Geçmişten günümüze hep bir merak konusu olan gök taşları, çoğu zaman Dünya atmosferinden geçmezlerse yanarak iz bırakmayacakları için çıplak gözle gözlenemez.

Meteoroid, Meteor, Meteorit

10 metrelik asteroitlerden daha küçük uzay kalıntılarına “meteoroid” denir. Genellikle çarpışan asteroit parçaları ya da bir kuyruklu yıldızdan kalan enkaz parçaları olan meteoroidler, bir kum tanesi kadar küçük olabilirler.

Bir meteoroid, Dünya atmosferine girdiğinde yanmaya başlar ve Dünya'ya doğru hareketi sırasında karşılaştığı hava direnci nedeniyle göz kamaştırıcı bir ışık izi oluşturur. Buna “meteor” denir. İşte birçok insanın dilek tuttuğu ve halk arasında “yıldız kayması” olarak da bilinen bu olay; aslında meteorun atmosferden içeri girmesi, hızlıca yanması ve gözden kaybolması durumudur.

Bir meteor, atmosferdeki yolculuğu sırasında sürtünmeden dolayı yanarken üst katmanlarda kaybolmayarak yere kadar ulaşabildiğinde; Dünya'nın yüzeyine genellikle bir çakıl taşı büyüklüğünde çarpar. Bu kalıntıya ise “meteorit” denir.

Tespit edilemeyecek kadar küçük olan meteoritler, yüksek hızla seyahat ettiklerinden ve bir uyarı olmadan geldiğinden tehlikeli olabilirler.

Eğer meteorit çok büyükse, etkileri yıkıcı olabilir. Her ne kadar uydumuz Ay ve diğer karasal gezegenlerde (Mars gibi) gördüğümüz, çarpma sonucu oluşmuş kraterlerin benzerleri; Dünya üzerinde bulunsa da yapısal olarak ormanların, denizlerin veya göllerin bu kraterleri örtmesinden dolayı birçoğu şu anda görünmez haldedir. Şimdiye kadar bulunan en büyük meteorit; 80 bin yıl önce Namibya’ya düşen, 3 metre genişliğinde ve 66 tonluk tablet şeklindeki bir göktaşı olan Hoba’dır.

Meteor Yağmuru

Bu yazısıyı yazdığımız Kasım ayında ise bizleri bir meteor yağmuru bekliyor. Dünya'ya doğru bir mermiden tam 32 kat daha hızlı düşerek, Güneş sisteminin bir parçası olduğumuzu hatırlatan meteor yağmurları; yüzyıllardır mistik bir şekilde bizi büyülüyor. Peki bu meteor yağmurları tam olarak nedir?

Meteor yağmurları nereden gelirler, insanlar için tehlikeli midir?

Meteor yağmurları; Dünya'nın yörüngesi, bir kuyruklu yıldızın yörüngesi ile kesiştiğinde meydana gelir. Kuyruklu yıldızlar seyahat ederken; arkalarında çoğu zaman çakıl taşı veya kum taneleri, bazen de büyük kayalıklar bırakırlar. Dünya her yıl “meteoroid akarsuları” olarak bilinen bu "enkazın" içinden geçer. Dünya atmosferinde hızla ilerleyen bu enkaz, hava parçacıklarıyla sürtünme yaratır ve büyük miktarda ısı üretir. Enkazı oluşturan meteorlar, “saçılma noktası (radyant)” adı verilen bir noktadan saçılıyormuş gibi gözükür. Bu çıkış noktasında ya da yakınında yer alan takımyıldız, meteor yağmuruna adını verir.

Her yıl Kasım ayının ortasında, yılın en hızlı ve büyük meteor yağmurlarından biri olan Leonid-Aslan meteor yağmuru; kayan yıldızlarıyla gökyüzünü aydınlatır. Gökyüzünde meteorların ortaya çıktığı nokta; Aslan takımyıldızında yer aldığından, meteor yağmuru “Leonid” olarak adlandırılır. Genellikle 17 veya 18 Kasım tarihlerinde zirveye ulaşan Leonid meteor yağmuru, Dünya 55P / Tempel-Tutte kuyruklu yıldızının yörüngesinde bıraktığı toz ve enkazdan geçtiği sırada meydana gelmektedir. Kuyruklu yıldız, Güneş'in etrafındaki dolanımını yaklaşık 33 yılda tamamlamaktadır.

Kuyruklu yıldızdan kalan tüm toz ve kaya parçacıkları Dünya'nın atmosferinde yanarken, gökyüzünde hızla akan parlak çizgiler yaratır. Leonid meteorları saatte yaklaşık 295 bin km hızla, neredeyse saniyede 72 km gidebilir.

Leonid meteor yağmurunda saatte yaklaşık 10-15 kayan yıldızla bir gökyüzü şöleni yaşanır. Leonid meteor yağmurunda tarihte birçok kez farklı zamanlarda meteor sayısı bakımından ilginç patlamalar yaşanmıştır. Bazı kaynaklara göre saatte 100 bine ulaşan meteor sayısı ile 1833 yılında yaşanan meteor yağmuru “gökten yıldızların düştüğü gece” olarak tanımlanmıştır. Her 33 yılda bir, bu gibi bir patlama yaşanabilir. Bunun gibi bir sonraki Leonid meteor yağmuru gösterisininin 2034 yılında gerçekleşmesi tahmin ediliyor.

Bir meteor yağmurunu izlemek için herhangi bir özel ekipmana ihtiyacınız yok, ihtiyacınız olan tek şey açık bir gökyüzü!

Şehir ışıklarından uzakta bir izleme noktası bulun. Gözünüzün karanlığa alışması 15 ila 20 dakika sürebilir. Hava koşullarına göre giyinmeyi ihmal etmeyin. İzleme noktanızı bulduğunuzda, yere uzanın ve Aslan takımyıldızına doğru bakın. (Aslan takımyıldızının konumunu telefonunuza indirdiğiniz bir uygulama ya da gök atlası yardımıyla da bulabilirsiniz.)

İyi seyirler :)

[description] => Uzayda dolaşan çok sayıda kaya parçacıkları vardır. Her gün bunlardan yaklaşık 100 tonu Dünya’ya düşer ve atmosferin üst katmanlarında yanarken muhteşem bir ışık gösterisi sergiler. Bu yazımızda kuyruklu yıldızlar, asteroitler, meteoritler, meteorlar ve meteoritler gibi farklı isimlerle adlandırılan gök cisimlerine ve aralarındaki farklara değineceğiz. [keywords] => Güneş sistemi, meteor yağmuru, leonid meteor yağmuru, meteor yağmuru ne zaman, yıldız kayması nasıl olur, kuyruklu yıldızlar, meteorlar, meteoritler, asteroitler, aslan meteor yağmuru, kuiper kuşağı, oort bulutu, asteroit kuşağı, chicxulub krateri, gök taşları, meteor nedir, meteor yağmurları nasıl oluşur, Meteor yağmurları nereden gelirler, meteor yağmurları insanlar için tehlikeli midir, radyant nedir, gökten yıldızların düştüğü gece, [extra] => [{"key":"","value":""}] [created_date] => 2020-11-11 14:06:52 [updated_date] => 2020-11-17 16:06:29 [lang] => tr [active] => 1 [search] => 1 [facebook_piksel] => ) [1] => stdClass Object ( [id] => 767 [parent] => 23 [order] => 1 [lang_id] => d1a43e7acf8421a275316887f7615143 [title] => Sonbahar Ekinoksu [subtitle] => 22.09.2020 [header_img] => 0 [list_img] => upload/media/sonbahar-ekinoksu1.jpg [summary] => Uzun ve sıcak yaz günlerinin yerini yavaş yavaş kısalan günlere ve sonbaharın serin rüzgarlarına bırakmaya başladığı bugünlerde bizi ilginç bir astronomik olay olan sonbahar ekinoksu karşılayacak... [content] =>

Uzun ve sıcak yaz günlerinin yerini yavaş yavaş kısalan günlere ve sonbaharın serin rüzgarlarına bırakmaya başladığı bugünlerde bizi ilginç bir astronomik olay olan sonbahar ekinoksu karşılayacak... 

SONBAHAR EKİNOKSU

Eylül, ilginç doğa olaylarından biri olan sonbahar ekinoksunun gerçekleştiği aydır.

Eski çağlarda insanların gece ve gündüzün dakikalarını hesaplayacak saatleri yoktu, ancak Güneş’in konumunu geometrik olarak ölçebiliyorlardı, nitekim Güneş’in doğuş ve batış noktalarının yılın her günü hafifçe hareket ettiğini gözlemlediler. Güneş’in tam olarak doğudan doğduğu ve tam olarak batıya doğru battığı yılın iki günü ise ekinoksları işaret ediyordu.

Kuzey Yarımkürede 22 Eylül günü yaza veda ederek sonbaharı karşılayacağız. Yılda iki kez gündüz ve gecenin, neredeyse aynı uzunlukta olduğu bir denge durumu oluşur. Bu durumda 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır ve “Ekinoks” olarak adlandırılır. Ekinoks kelimesinin kökeni Latince “Aequinoctium” (aequi- “eşit” ve -noct “gece”) kelimesine dayanır. Mart ve eylül aylarında meydana gelen bu olay Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi devam ederken mevsimlerin değişmesine işaret eder.

Ekinoksun ne olduğunu tam olarak anlayabilmemiz için özellikle Dünya’nın nasıl hareket ettiğini bilmemiz gerekir. Hissetmesek de aslında Dünya’nın iki farklı hareketi vardır. Bu hareketlerden birincisi Dünya’nın Güneş’in etrafındaki bir yıl süren dolanma hareketi, ikincisi ise Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönme hareketidir. Güneş etrafındaki dolanma hareketi devam eden Dünya’nın alt ve üst yarısı farklı yönlere doğru eğilir.

Bu eksen eğikliğinden dolayı güneş ışınlarının Dünya üzerindeki bir noktaya geliş açısı yıl boyunca değişir. Dünya’da farklı mevsimlerin görülmesi de bu durumdan kaynaklanır. Dünya’nın tam ortasından geçtiğini hayal ettiğimiz bu dönme ekseni 23,5 derecelik bir eğime sahiptir. Bu eğim nedeniyle yılın ilk yarısında Dünya’nın yarısı Güneş’e doğru eğilirken, diğer yarısı Güneş’ten uzaklaşır. Bu küçük eğimin büyük etkisiyle Dünya'nın Güneş'e doğru eğilen yarısı daha fazla doğrudan güneş ışığı alır ve böylece yaz mevsimini yaşar. Bu mevsimde günler daha sıcak ve daha uzundur. Dünya'nın Güneş'ten uzaklaşan yarısı ise daha az doğrudan güneş ışığı aldığından kış mevsimini yaşar yani günler daha soğuk ve kısadır. Yaşanan bu döngü sırasında, güneş ışınları Dünya’nın tam ortasında olduğunu düşündüğümüz ekvatora dik şekilde düşer.

Gelecekteki evimiz olarak düşünülen Mars gezegeni de eksen eğikliğine sahiptir. Yaklaşık 25 derecelik eksen eğikliği, Mars yüzeyinde de mevsimsel değişimlerin olduğunun bir habercisidir. (Oraya taşınacak gelecek kuşaklar en azından bu açıdan pek fazla "yabancılık" çekmeyecekler de diyebiliriz.) Dünya’nın kız kardeşi olarak adlandırılan Venüs'te ise durum biraz daha farklıdır. Venüs’ün eksen eğikliği yaklaşık 177 derecedir. Yani Venüs’ün güneyde bulunan kutbuna “Kuzey Kutbu” kuzeyde bulunan kutbuna ise “Güney Kutbu” demek yanlış olmaz.

Ekinoks zamanlarında her şey dengede gibidir. Sıcaklıklar genellikle kışın olduğundan daha sıcak, yazın olduğundan daha soğuk, günler de kışın olduğundan daha uzun, ancak yazın olduğundan daha kısadır.

Dünya’nın hiçbir yarısının Güneş'e eğimli olmadığı bu durum, yani ekinoks, yılda iki kez gerçekleşir. İlki 21 Mart civarında gerçekleşen ilkbahar ekinoksudur. İlkbahar ekinoksu sırasında güneş ışınları Dünya’nın kuzey yarım küresine daha dik gelmeye başlar ve bu durum kuzey yarım kürede yazın, güney yarım kürede ise kışın gelişinin habercisidir. Diğeri ise Dünya’nın yörüngedeki hızı azaldığı için gecikmeyle 23 Eylül’de gerçekleşir. Sonbahar ekinoksunda Dünya’nın kuzey yarım küresi Güneş'ten uzaklaşmaya başlar ve aynı şekilde kuzey yarım kürede kışın, güney yarım kürede ise yazın gelişin habercisidir. 

Eğer Dünya eğik bir eksende dönmeseydi sıcaklıklar ve gece gündüz uzunluğu değişmezdi ve insanlar maalesef mevsimleri yaşayamaz ve bu doğa olaylarına tanık olamazlardı.

Pek çok coğrafi konumda ve tarihi dönemde, ekinoks zamanlarında hasat kutlamaları gözlemlenmiştir. Bu nedenle sonbahar ekinoksuna en yakın dolunay "hasat ayı" habercisidir. Yılın bu zamanında Ay, akşamın erken saatlerinde yükselir ve çiftçilerin akşama kadar çalışmasına izin verir. Farklı kültürlerde sonbahar ekinoksu demek, ürünlerin hasadının neredeyse tamamlandığı, kış için hazırlıkların yapılmaya başlandığı zaman demektir. Günümüzde hala izleri vardır: Bazı ülkelerde yapılan kutlamaların temeli de sonbahar ekinoksuna dayanır. Sonbahar ekinoksunu takiben kuzey yarım kürede günler kısalır ve Aralık kış gündönümüne kadar kısalmaya devam eder.

ASTRONOMİK OLAYDAN FAZLASI

• Hayvanlar da, sonbahar ekinoksuyla biyolojik değişiklikler yaşarlar. Gün ışığı miktarındaki azalma, Kuzey Yarımküre'deki hayvanların daha fazla yiyecek toplaması, göç etmeye başlaması veya kış uykusuna yatacak bir yer bularak soğuk havaya hazırlanmaya başlaması için bir işarettir.
• Sonbahar ekinoksunun gelişi, daha uzun gecelerin ve bizi soğuktan koruyacak konforlu sıcaklıkların keyfini çıkaracağımız anlamına gelir. Uzun geceler aynı zamanda Aurora Borealis olarak da bilinen Kuzey Işıklarını gözlemlemek için en iyi zamanlardan biridir.
• Sonbahar, her ne kadar yaz ile kış arasındaki geçiş mevsimi olsa da sonbaharda en çok fark ettiğimiz şey yapraklardaki ve hasattaki renk değişimidir.
• Günler kısalmaya başladığında, yaprak döken (yeşil yapraklı) ağaçlar, yaprakların renginden ve fotosentezden sorumlu yeşil pigment olan klorofil üretimini durdurmaları için yapraklarına sinyal göndermeye başlar. Böylece pigment üretimi durur ve olan pigmentlerde şekil değiştirmeye başlar. Bu değişim sırasında yeşil renk yerini turuncu-kahverengi bir renge bırakır. Sıcaklık ve hava koşulları, sonbahar renklerinin yoğunluğunu ve ne kadar süre kalacaklarını etkiler.

Ekinoks günlerinin ilginçliği birçok söylentiyi de beraberinde getirmiştir.

Bu söylentilerden birine göre ekinoks gününde bir yumurtayı düz bir yüzey üzerinde dikey olarak dengelemenin yılın diğer günlerine göre daha kolay olduğudur. Fakat bunun bilimsel bir açıklaması yoktur. Gün içinde aldığımız güneş ışığı miktarının, Dünya'nın çekim kuvveti üzerinde hiçbir gücü veya etkisi yoktur. Eğer bir şeyleri dengelemekte iyiyseniz yılın herhangi bir gününde bir yumurtayı dengeleyebilirsiniz.

Tarih boyunca Dünya’nın dört bir yanındaki kültürler, bu göksel değişimi farklı şekillerde kutladılar.

Peki sizin çevrenizde hazırlıklar var mı?

Mutlu ekinokslar!

[description] => Sonbahar ekinoksu ayına hoş geldiniz… Uzun ve sıcak yaz günlerinin yerini sonbaharın serin rüzgarlarına bırakmaya başladığı bugünlerde bizi ilginç bir astronomik olay olan sonbahar ekinoksu karşılayacak. Eski çağlarda insanların gündüz ve gecenin dakikalarını hesaplayacak saatleri yoktu, ancak Güneş’in konumunu geometrik olarak ölçebiliyorlardı. İnsanlar, Güneş’in doğuş ve batış noktalarının yılın her günü hafifçe hareket ettiğini gözlemlediler. Güneş’in tam olarak doğudan doğduğu ve tam olarak batıya doğru battığı yılın iki günü ise ekinoksları işaret ediyordu. Gelin hep birlikte ekinoksları daha detaylı inceleyelim. [keywords] => sonbahar ekinoksu, Sonbahar ekinoksu nedir?, ekinoks nedir?, sonbahar ekinoksu 22 eylül, sonbahar ekinoksu ne zaman, sonbahar ekinoksu 2020, sonbahar ekinoksu neden 2 gün gecikir, sonbahar ekinoksu 2020, sonbahar ekinoksu ne demek, sonbahar ekinoksu etkileri, sonbahar ekinoksu hakkında, sonbahar ekinoksunda ne olur, 22 eylül sonbahar ekinoksu özellikleri, ilginç bir astronomik olaylar, Dünyanın ekseni, gece ve gündüz, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi, mevsimler nasıl oluşur?, Gelecekteki evimiz, Mars Gezegeni, Kuzey Kutbu, Güney Kutbu, Dünya’nın kuzey yarım küresi, 21 Mart, ilkbahar ekinoksu, güney yarım küre, gece gündüz uzunluğu, hasat ayı, kuzey yarım kürede günler kısalır, Aurora Borealis, Kuzey Işıkları, [extra] => [{"key":"","value":""}] [created_date] => 2020-09-22 13:42:54 [updated_date] => 2020-11-17 15:58:00 [lang] => tr [active] => 1 [search] => 1 [facebook_piksel] => ) [2] => stdClass Object ( [id] => 766 [parent] => 23 [order] => 2 [lang_id] => bc13289ce2cad589f253b765c704f438 [title] => Yeni Güneş Çevrimi Başlıyor! [subtitle] => 18.09.2020 [header_img] => 0 [list_img] => upload/media/gunes_cevrimi.jpg [summary] => Önümüzdeki günlerde “Gelecek birkaç gün dijital hayat durabilir” gibi haberlerle karşılaşırsanız şaşırmayın çünkü Güneş çevrimi başlıyor. Bu yazımızda Güneş çevrimini detaylı bir şekilde inceliyoruz. [content] =>

Güneş çevrimini detaylı incelemeden önce Güneş’ten yani Dünya üzerindeki yaşamın hemen hemen tamamının var olmasını sağlayan yıldızımızdan söz edelim.

Bildiğiniz üzere Güneş, Güneş Sisteminin merkezinde yer alan Dünya’ya en yakın yıldızdır. Orta büyüklükte bir “sarı cüce” olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi'nin kütlesinin yaklaşık % 99,8'ini oluşturur ve adeta büyük termonükleer bir reaktör gibi çalışır. Güneş’in enerjisi, çekirdeğinde sürekli devam eden bir nükleer füzyon, yani iki hidrojen (H) atomunun birleşip Helyum (He) atomunu oluşturması sırasında açığa çıkan enerjiden gelir.

Güneş’in üzerinde gördüğünüz adeta “dışarı fışkıran alev” gibi görünen uzantılar Güneş rüzgarı olarak da adlandırılan Güneş’in yüzeyinde fırtınalardır ve korona adı verilen üst atmosferden salınan yüklü parçacıkların akışıyla oluşur. Bu parçacıkların büyük çoğunluğu, Güneş’in devasa çekimi sebebiyle, Güneş’e geri dönse de bir kısmı, sahip oldukları yüksek hızla, çok uzak mesafelere ulaşır. Güneş rüzgarları Dünya’da ve Güneş Sistemindeki diğer gök cisimlerinde gözlemlenen çeşitli olayların da sorumlusudur.  Dünya’nın manyetik alanı Güneş rüzgarıyla gelen yüklü parçacıklara karşı kalkan görevi görür. Ancak bu yüklü parçacıkların bir kısmı yine de Dünya’ya ulaşmayı başarır. Bu parçacıklar atmosfere girdiklerinde hava molekülleri ile etkileşime geçerler ve hava molekülleri farklı renkte ışıldayarak aurora dediğimiz doğa olayını meydana getirir.

Güneş lekeleri olarak adlandırılan yüzeydeki koyu bölgeler çok yüksek manyetik alanlara sahiplerdir ve diğer yerlere göre daha az sıcaklığa sahiptirler. “Leke” olarak adlandırılmaları da çevrelerine göre daha “soğuk” olmalarından kaynaklanmaktadır. Güneş lekeleri genellikle sadece birkaç günde veya en geç birkaç ayda yok olurlar; kalıcı değillerdir. Güneş yüzeyinde hareket ederler ve bulundukları bölgelerin fiziksel özelliklerine bağlı olarak daralıp genişleyebilirler. Güneş yüzeyinde oluşan patlamaların ve “püskürmelerin” çoğunluğu Güneş lekelerinin olduğu alanlarda gerçekleşir.  Günümüzde güneş lekelerinin 11 yıllık periyotlar halinde azalıp çoğaldıklarını biliyoruz.

Yaklaşık her 11 yılda bir, Güneş'in manyetik alanı tamamen tersine döner. Bu, Güneş'in kuzey ve güney kutuplarının yer değiştirdiği anlamına gelir. Elektrik yüklü sıcak gazdan oluşan Güneş’te, bu yüklü gaz hareket ederek güçlü bir manyetik alan oluşturur. Güneş'in manyetik alanı, böylece Güneş çevrimi adı verilen bir döngüden geçer.

Güneş çevrimi, Güneş'in manyetik alanlarının neden olduğu Güneş lekeleri gibi Güneş yüzeyindeki aktiviteyi etkiler. Manyetik alanlar değiştikçe, Güneş'in yüzeyindeki aktivite miktarı da değişir.

Güneş çevrimini izlemenin bir yolu, Güneş lekelerinin sayısını takip etmektir. Bir güneş çevriminin başlangıcı, Güneş'in en az Güneş lekesine sahip olduğu zamandır ve “solar minimum” olarak adlandırılır. Solar minimum sırasında Güneş aktivitesini yönlendiren manyetik alan düzenlidir. Zamanla Güneş aktivitesi ve Güneş lekelerinin sayısı artar.

Güneş çevriminin ortası, yani Güneş’in en çok Güneş lekesine sahip olduğu durum da “solar maksimumu” olarak adlandırılır. Güneş maksimumu sırasında, Güneş aktivitesini yönlendiren manyetik alan karışıktır. Döngü sona erdiğinde, solar minimuma geri döner ve ardından yeni bir döngü başlar.

Bu çevrimler sırasında Güneş leke aktivitesi çevrimine tam uymayan bir dağılıma sahip koronal delik olarak adlandırılan yapılar gözlemlenir. Koronal delikler, Güneşin X-ışınlarında gözlenmesi sırasında geniş kara delikler halinde görülen, aylar hatta yıllarca sürebilen değişken Güneş olaylarıdır. Bu “delikler” aktivite çevriminin bütün evrelerinde, Güneşin kuzey ve güney kutuplarında sürekli olarak görülürler.

Güneş üzerindeki Güneş patlamaları ve koronal kütle püskürtmeleri gibi dev patlamalar da Güneş çevrimi sırasında artar. Bu patlamalar sırasında uzaya gönderilen güçlü enerji ve maddeler Dünya üzerinde radyo iletişimlerinde kesintilere neden olabilir. Hatta daha büyük boyuttaki patlamalar, Dünya’daki elektrik şebekelerini bile etkileyebilir.

Bazı çevrimlerin çok fazla Güneş lekesi ve aktivite ile maksimum değerleri vardır. Diğer çevrimlerde çok az Güneş lekesi ve çok az aktivite olabilir. Bilim insanları, Güneş çevrimlerinin gücünü ve süresini tahmin etme yeteneğimizi geliştirmek için bir çok araştırma yaparlar. Yapılan bu çalışmalar, Güneş’te meydana gelen olayların Dünya ile Güneş arasındaki gezegenler arası uzay bölgesi, Dünya atmosferi ve manyetik alanı üzerindeki etkileri olarak adlandırılan uzay havasının tahminine yardımcı olur. 

GÜNEŞ ÇEVRİMİNİN TEHLİKELERİ

Güneş çevriminin tahmini Dünya üzerindeki radyo iletişiminin korumasına ve NASA’nın astronotları da güvende tutmasına yardımcı olabilir. Güneş aktivitesi uydu elektroniklerini etkileyebilir ve kullanım ömürlerini sınırlayabilir. Uluslararası Uzay İstasyonu'nun dışında çalışan astronotlar için de radyasyon tehlikeli olabilir. Bilim insanları Güneş çevriminde aktif bir patlama tahmin ederlerse, uydular güvenli moda geçirilir ve astronotlar uzay yürüyüşlerini ertelerler.

Bundan 400 yıl kadar önce Galileo Galilei, teleskobunu Güneş’e çevirdiğinde, beklediği gibi pürüzsüz bir yapıda Güneş yüzeyi ile karşılaşamadı. Bir kağıt üzerine yansıttığı Güneş görüntüsü üzerinde siyah renkli lekeler ile karşılaştı ve böylece yaptığı gözlemlerle bu lekelerin aynı yöne doğru ilerlediğini farkedip Güneş’in de Dünyamız gibi kendi ekseninde döndüğü gerçeğine ulaşmış oldu. Siz de Güneş gözlemi için tasarlanmış özel teleskoplarla, Güneş çevrimi sonucunda meydana gelen lekelerini ve onların hareketlerini gözlemleyebilirsiniz.

Önemli bir hatırlatma, Güneş’e çıplak gözle, dürbünle ya da özel Güneş filtreleri olmayan bir teleskopla bakmak gözlerimizde kalıcı hasarlar oluşturabilir!

Bunu biliyor muydunuz?

Uzay Kampı Türkiye yaz kamplarında özel teleskopla güneş gözlemi yapılmaktadır.

[description] => Önümüzdeki günlerde “Gelecek birkaç gün dijital hayat durabilir” gibi haberlerle karşılaşırsanız şaşırmayın çünkü Güneş çevrimi başlıyor. Bu Güneş aktivitesinin önümüzdeki birkaç yıl içinde artmaya başlamasını beklediğimiz anlamına geliyor... [keywords] => Güneş çevrimi, güneş çevrimi nedir, güneş sistemi, güneş sistemi hakkında bilgiler, güneş rüzgarı nedir, güneş rüzgarları, aurora nedir, aurora nasıl oluşur, güneş lekesi nedir, güneş lekeleri, güneş aktivitesi, koronal delik nedir, uzay havası nedir, uzay bölgesi, güneş çevriminin tehlikeleri, güneş nasıl gözlemlenir, güneş gözlemi nasıl yapılır, teleskopla güneş gözlemi, güneşin yüzeyindeki fırtınalar, solar minimum nedir, solar maksimum nedir [extra] => [{"key":"","value":""}] [created_date] => 2020-09-18 17:40:38 [updated_date] => 2020-09-22 13:24:11 [lang] => tr [active] => 1 [search] => 1 [facebook_piksel] => ) [3] => stdClass Object ( [id] => 762 [parent] => 23 [order] => 3 [lang_id] => 7d819c1776e97cf787fbf4e5d6e53fca [title] => Astronotlar Neden Uzay Giysisi Giyerler? [subtitle] => 13.09.2020 [header_img] => 0 [list_img] => upload/media/15.jpg [summary] => Astronotlar Neden Uzay Giysisi Giyerler? Uzay ortamı insanlar için tehlikeli midir? Bu yazımızda astronot kıyafetlerini inceledik. [content] =>

ASTRONOTLAR NEDEN UZAY GİYSİSİ GİYERLER?

Astronautlar, uzay aracından çıktıklarında ve "uzay ortamına" maruz kaldıklarında mutlaka uzay kıyafetlerini giymiş olmalıdırlar, ama neden?

Tehlikelerden korunmak için uzay ortamında ne yapılmalıdır?

Eğer günün birinde uzaya gidecekseniz yanınıza alacağınız belki de en önemli şey uzay giysisidir. Uzay giysileri küçük bir uzay aracı gibidir ve astronotları uzaydaki tehlikelere karşı korur. Uzay giysilerinin sırt çantası gibi görülen ve Birincil Yaşam Destek Sistemi olarak adlandırılan kısmında  bulunan oksijen tüpleri, astronotların uzay yürüyüşleri süresince onlara oksijen sağlamakla kalmaz ayrıca içeride oluşacak karbondioksit moleküllerini de toplar.

Günümüzde Uluslararası Uzay İstasyonu’nda kullanılan uzay giysileri sürekli orada kalır. Yani her astronotun kendine özel bir uzay giysisi olmaz. Yer Kontrol Merkezinden gelen görevlendirmelere göre aynı uzay giysisi birkaç astronot tarafından da giyilebilir.

Her astronot aynı uzay giysisini giyebilir mi?

Tahmin edebileceğiniz gibi her astronotun fiziksel yapısı aynı değildir. Kimi astronot uzun boylu, kimisi kısa boylu, kimisi biraz daha zayıf ya da kilolu olabilir. İşte bu nedenle astronotların Uluslararası Uzay İstasyonu’nda kullandığı üç farklı (küçük, orta ve büyük) bedende uzay giysisi vardır. Bu uzay kıyafetlerin bağlantı noktaları aynı olduğundan bir astronot isterse bu üç farklı bedenden kendisine özel bir birleşim de yapabilir.

Uzay giysileri bizi nelerden korur?

Uzay giysileri en başta bahsettiğimiz oksijen yoksunluğunu belli bir süre için giderebilir. Uzay giysisi astronotların oksijen ihtiyacını yaklaşık 6 ile 8,5 saat süresince karşılar. Sonrasında boşalan oksijen tüplerinin yeniden doldurulabilmesi için astronotlar mutlaka uzay istasyonuna geri dönmelidir. Diğer bir koruma ise ortam sıcaklığı ile ilgilidir.

Uzay sıcak mıdır yoksa soğuk mudur?

Uzay ortamında sıcaklık maalesef insan vücudunun dayanamayacağı kadar yüksek ya da düşüktür. Örneğin, Güneş’in (normal olarak Dünya atmosferinden etkilenmeden) pırıl pırıl parladığı uzayda, uzay yürüyüşüne çıkan bir astronot eğer uzay giysisi olmadan uzay aracından dışarıya çıkarsa radyasyonun da etkisiyle bir anda yaklaşık 120 santigrat derecelik bir sıcaklıkla karşılaşır.

Güneş olmadığında (astronotlar Dünya'nın gölgesine geldiklerinde) ise sıcaklık bir anda yaklaşık -120 santigrat dereceye kadar düşer. Bu durum uzayda bir atmosfer olmadığı için çok ama çok ani bir şekilde yaşanır. İşte bu zorlu koşullarda astronotu güvende tutan tek şey uzay giysisidir. Uzay giysisinin içinde bulunan ve damar yapısını andıran özel kanallardan sağlanan su geçişi, astronotun vücut ısısının dengelenmesine yardımcı olur. 

Sıcaklık farklılıklarının yanı sıra astronotun basınç, radyasyon ve meteor tozlarından korunabilmesi için de uzay giysisini giymesi gerekir.

Uzayda basınç var mıdır?

Dünya’da atmosfer ve dolayısıyla da bulundupumuz yüksekliğe bağlı olarak üzerimize sürekli etki eden bir basınç kuvveti vardır. Bu kuvveti gözümüzle göremeyiz, fakat özellikle inişli çıkışlı bir yolda giderken veya uçaktayken sürekli bu etkinin sonuçlarını deneyimleriz. Havanın oluşturduğu bu basınç ile vücudumuzun iç basıncı sürekli denge durumundadır. Uzayda hava yoktur bu uzayda hava basıncının da olmaması anlamına gelir. Bu nedenle uzay giysileri, astronotlara gerekli dış basıncı uygulamak için tıpkı bir balon gibi bir miktar havayla şişirilir. Böylece astronotların vücut sıvıları, uzay yürüyüşü sırasında da sıvı şekilde kalabilir.

Uzaydaki radyasyon

Dünya’nın atmosferi bizi aynı zamanda  güneşin zararlı ışınlarından da korumaktadır. Bu nedenle (yaz günü, altında uyuyup kalmadığımız sürece) Güneş bize çok etki etmez. Fakat uzayda bir atmosfer tabakası bulunmadığından güneşin zararlı ışınları astronotlara çok büyük zararlar verebilir. Uzay giysileri, astronotları radyasyondan koruyacak ve gelen ışınları yansıtacak katmanlara sahiptir. Aynı zamanda astronotların gözlerini koruyabilmek için altın kaplama bir vizör bölümü de uzay giysisinin parçaları arasında bulunur.

Kurşundan hızlı meteor tozları

Meteor tozları dünyanın yörüngesinde dolanan küçük kaya parçaları ve taneciklerdir. “Minicik bir toz astronota nasıl zarar verecek ki?” diye düşünebilirsiniz. Meteor tozları Dünya’nın yörüngesinde saatte yaklaşık 24 bin km hızla hareket ederler. Dolayısıyla herhangi bir küçük tanecik astronota çarptığında ona tahmininizden çok daha büyük zararlar verebilir. Bu yüzden uzay giysisinin üst kısmında, "Sert Üst Gövde" olarak adlandırılan bölgede kurşun geçirmez yeleklerin yapısına benzer bir "koruma kalkanı" bulunur. Bu kalkan sayesinde astronotlar meteor tozlarının ölümcül tehditlerinden korunurlar.

Astronotlar uzay yürüyüşü sırasında yemek yiyebilirler mi?

Astronotlar bazı durumlarda uzun süren uzay yürüşleri yapmak zorunda kalabilir. Bu konudaki rekor 8 saat 56 dakika boyunca uzay yürüyüşü gerçekleştiren Jim Voss and Susan Helms isminde iki astronota aittir. Tabii ki bu uzun uzay yürüyüşü sırasında hepimiz gibi astronotlar da acıkabilirler ya da susayabilirler. Gerekirse uzay istasyonuna giderek yemek yiyebilirler diye düşünebilirsiniz; ancak uzayda geçen her dakika planlı ve çok önemlidir. Birinin yardımıyla bile giyilmesi 15 dakika süren bir uzay giysisini giyip çıkarmak astronota yarım saatlik bir zaman dilimi kaybettirebileceğinden astronotlar uzay istasyonuna dönerek bir yemek molası vermeyi tercih etmezler. NASA bu konuya da bir çözüm bulmuştur.

Normal şartlar altında Uluslararası Uzay İstasyonu astronotları için lezzetli yiyecekler içeren menüler hazırlanmıştır. İçinde atıştırmalıkların da olduğu bu menüler, astronotlar tarafından istasyonda tüketilebilir. Aynı zamanda zorlu uzay yürüyüşlerinde astronotların enerji kazanabilmeleri için uzay giysisi kaskının içinde ağıza yakın bir noktada sabitlenmiş yüksek kalorili bir çikolata da bulunur. Özellikle uzun uzay yürüyüşlerinde astronotların en çok hoşuna giden bu çikolataları tükettikleri yemek molalarıdır. Ellerini kullanamadıkları için astronotlar çikolatayı parça parça ısırarak tüketirler.

Yüksek kalorili çikolatayı tüketen astronotun sıradaki ihtiyacı tabii ki sudur. Yine uzay giysisi kaskında ağza yakın alanda bulunan bir su torbası ve bu torbaya bağlı bir pipet imdada yetişir. Pipetin ucu ağız yardımıyla açılıp kapanabilir. Dolayısıyla astronot su içmek istediği zaman bu yapıyı ısırarak suyun akışını sağlar. Sonrasında da kapatarak suyun kaskın içerisinde dağılmasını önler.

Uzay giysisinin fiyatı ne kadardır?

Bir uzay giysisinin fiyatı yaklaşık 12 milyon dolar olarak belirlenmiştir. Her astronot için özel bir uzay giysisi yapılmamasının yanında, üzerinde herhangi bir problem olmadığı sürece uzun yıllar boyunca tekrar tekrar kullanılabildiği düşünüldüğünde uygun maliyetli olduğu söylenebilir.

Peki uzay giysinin en pahalı parçası hangisidir?

Genel olarak tek bir uzay giysisi üzerinden bakıldığında en pahalı parça sırt çantasına benzeyen "Birincil Yaşam Destek Ünitesi"dir. Hem oksijen hem de sıcaklık gibi hayati ayarlamaları yapan bu ünite çok fazla elektronik cihaz içerir. Ancak maliyet açısından bakıldığında NASA’nın en çok harcama yaptığı parça astronotların eldivenleridir. Uzay giysisi eldivenleri, astronotların uzayda yapabileceği çalışmalarda en sınırlayıcı faktördür. Astronotlar uzay yürüyüşleri sırasında yaklaşık 110 tane alet ve ekipman kullanırlar. Eldivenler şişirilmiş bir balon gibi davrandığından, parmakları bükme çabasına karşı direnir. Astronotlar, elindeki her hareketle bu baskıya karşı savaşmalıdır, bu da yorucudur ve bazen yaralanmaya neden olabilir. Ayrıca, eldivenlerin eklemleri hayatı tehdit eden, sızıntılara yol açabilecek aşınmaya maruz kalabilir. Bu nedenle eldivenler astronotların hareket kabiliyetine yardımcı olmak için özel olarak tasarlanır.

Uzay giysileri temelde giyilebilir "uzay araçlarıdır" ve astronotları sadece hayatta tutmakla kalmaz; besler, iletişim kurmalarına izin verir ve hatta tuvalet gibi kullanılabilir.

Peki siz astronot olmak ister misiniz? Astronot olsaydınız nasıl bir uzay giysisi giymek isterdiniz? Yorumlarınızı aşağıdaki sosyal medya kanallarından arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

[description] => Astronotlar Neden Uzay Giysisi Giyerler? Uzay ortamı insanlar için tehlikeli midir? Bu soruyu hemen evet olarak cevaplayabiliriz. Peki ama neden? [keywords] => Astronotlar Neden Uzay Giysisi Giyerler, Uzay ortamı insanlar için tehlikeli midir, Karman Hattı, uzay giysisi, uzaydaki tehlikeler, Birincil Yaşam Destek Sistemi, Uluslararası Uzay İstasyonu, Uzay giysisi bizleri nelerden korur, uzayda basınç var mı, uzay da atmosfer var mı, meteor tozları, Uzayda radyasyon, Astronotlar radyasyondan nasıl korunur, uzay yürüyüşü, Astronotlar uzayda nasıl su içer?, Uzay giysisinin fiyatı ne kadar, Uzay giysisi eldivenleri [extra] => [{"key":"","value":""}] [created_date] => 2020-09-10 10:49:11 [updated_date] => 2020-11-17 16:00:49 [lang] => tr [active] => 1 [search] => 1 [facebook_piksel] => ) [4] => stdClass Object ( [id] => 758 [parent] => 23 [order] => 4 [lang_id] => c2c7b2365c8b79529e83b3dcaaca4f7b [title] => Mars'ı Ay Büyüklüğünde Görecek miyiz? [subtitle] => 21.08.2020 [header_img] => 0 [list_img] => upload/media/youtube-kapak-egitim-videolari.jpg [summary] => Mars gezegenini gerçekten yerküremizin uydusu Ay kadar büyük görecek miyiz? [content] =>

Son günlerde sosyal medyada Mars’ın Dünya'ya yaklaşacağı ve hatta 27 Ağustos 2020 tarihinde gökyüzünde dolunay kadar büyük görüneceği iddiaları dolaşıyor. 2003 yılında yaşanan benzer bir yakınlaşmada da ortaya çıkan ve zaman zaman tekrarlanan bu haber, her ne kadar toplumun ilgisini astronomiye çekse de maalesef sadece bir aldatmaca. İddialar o kadar çok yayıldı ki, NASA da bir açıklama yaparak, Mars'ın bir dolunay kadar büyük görünmeyeceğini duyurdu.

27 Ağustos 2020'de yaşayacağımız Dünya-Mars yakınlaşmalarından bir başkası, 27 Ağustos 2003 tarihinde yaşanmıştı. NASA’nın Mars Keşif Programına göre, Mars ve Dünya arasındaki uzaklık 60 bin yıldır hiç olmadığı kadar kısaldı ve yaklaşık 56 milyon km'ye düştü. Bu önemli astronomi olayında, Mars daha önceki sıradan yakınlaşmalarda olduğundan daha parlak görünmüştü ama yine de görüntüsü "parlak kırmızı bir noktadan" ileriye gidemedi. 

MARS'I AY BÜYÜKLÜĞÜNDE GÖRECEK MİYİZ? 

Maalesef hayır. Mars’ı Ay büyüklüğünde görmeyeceğiz. Mars'ın gökyüzünde bir dolunayla yan yana göründüğü zamanlarda, Mars'ın çapı, dolunayın çapının ortalama 1/140'ı kadar görünür. 27 Ağustos 2020'de de başka bir tarihte de Mars Dünya'dan dolunayın göründüğü kadar büyük görünmeyecek. 

Mars, Ay’dan yaklaşık iki kat büyüktür. Bu durumda gökyüzünde Ay kadar büyük görünebilmesi için bize yaklaşık 766 bin km uzaklıkta olması gerekir. Güneş sisteminin yörünge mekaniğinde Mars’ın bize bu kadar yaklaşması imkansızdır. Mars, Dünya'ya Ay kadar büyük görünecek yakınlıkta olsaydı bile çekim kuvveti Dünya’nın yörüngesini değiştirirdi ve bu durum korkunç gelgitler yaratır; Dünya’nın sonunu getirirdi.  

MARS DÜNYA'YA NE KADAR YAKIN OLACAK?

Mars ve Dünya arasındaki mesafe 62.1 milyon km'ye kadar düşecek. İki gezegen arasındaki mesafenin ortalama 225 milyon km olduğunu söyleyebiliriz; ancak bu mesafe değişkendir. Çünkü Dünya'nın ve Mars'ın yörüngeleri dairesel değil, eliptiktir ve aralarındaki uzaklık, iki gezegenin Güneş etrafındaki tam bir turunu tamamlama süreleri farklı olduğu için sürekli değişmektedir. 31 Temmuz 2018'de yaşanan 57.6 milyon km uzaklık pek sık rastlanan bir durum değildir. (Mars ve Dünya'nın 31 Temmuz 2018'dekine benzer en yakın konumu 2287 yılında gerçekleşecek.) 2003 yılında da Mars 55.6 milyon km uzaklıkla Dünya ile son 60 bin yıldaki en yakın konumuna gelmişti. 

[description] => 27 Ağustos gecesi Mars gezegenini yerküremizin uydusu Ay kadar büyük görecek miyiz? [keywords] => 27 ağustos, mars, dünya, dolunay, Mars’ı Ay büyüklüğünde görebilecek miyiz?, Mars'ın çapı, dolunayın çapı, 27 Ağustos 2020, Mars, Ay’danne kadar büyüktür?, Güneş sistemi, gelgit, Gezegenlerin kütle çekimi, Jüpiter, Mars Dünya'ya Ne Kadar Yakın Olacak?, Mars ve Dünya arasındaki mesafe, [extra] => [{"key":"","value":""}] [created_date] => 2020-08-20 12:23:54 [updated_date] => 2020-09-10 11:21:47 [lang] => tr [active] => 1 [search] => 1 [facebook_piksel] => ) )